Kaszel jest naturalnym odruchem fizjologicznym, co oznacza, że stanowi on pożądaną reakcję organizmu na obecność w drogach oddechowych wszelkich przeszkód, które mogą utrudniać prawidłowe oddychanie. Stanowi on jeden z
mechanizmów obronnych, służących naszemu zdrowiu. Kaszel służy pozbyciu się zalegającej w układzie oddechowym wydzieliny, odruch kaszlowy umożliwia również usunięcie ciała obcego, które przypadkiem tam się dostało. Dzieje się tak np. w przypadku zakrztuszenia się. Wówczas gwałtowny kaszel, którego nawet nie jesteśmy w stanie powstrzymać, ratuje nam życie.
W leczeniu kaszlu koniecznie trzeba wiedzieć, z jakim kaszlem mamy do czynienia, jaka jest jego przyczyna i czy należy go powstrzymywać i hamować, czy wręcz przeciwnie – pobudzać odruch kaszlowy, aby zmusić organizm do usunięcia szkodliwych czynników z dróg oddechowych.
Jakie mamy rodzaje kaszlu?
Zdecydowana większość pacjentów nie potrafi rozróżnić, z jakim rodzajem kaszlu mają do czynienia.
Rozróżniamy dwa podstawowe rodzaje kaszlu. Jeden określany jest jako
suchy bądź nieproduktywny. Kaszel suchy bywa z reguły uciążliwy, męczący, duszący, zatykający, czasem nawet bolesny. Może pojawiać się w postaci ataków lub jako suche pokasływanie.
Suchy kaszel pojawia się zazwyczaj w przebiegu infekcji wirusowej. Wirusy, które dostają się do tchawicy i oskrzeli powodują uszkodzenie nabłonka, wyścielającego drogi oddechowe. To sprzyja podatności nabłonka na rozmaite podrażnienia. Przepływ powietrza podczas mówienia, oddychania, czy śmiechu podrażnia śluzówkę i powoduje napady suchego, męczącego kaszlu.
Następstwem kaszlu suchego jest pojawienie się kaszlu produktywnego, określanego również jako
kaszel mokry lub wilgotny. W jego przebiegu pojawia się wydzielina, która ma zazwyczaj ropny charakter. Dlatego kaszel mokry jest najczęściej wynikiem zakażenia bakteryjnego lub nadkażenia bakteryjnego infekcji pochodzenia wirusowego. Odkrztuszana wydzielina może być gęsta, zbita, w postaci grudek, o zabarwieniu żółtym, żółtozielonym lub nieco brunatnym albo może przyjąć postać lepkiego śluzu, przezroczystego lub białawego.
Kaszel produktywny nie jest tak gwałtowny jak kaszel suchy, z reguły także nie bywa bolesny ani duszący, lecz chory ma wrażenie zalegającej wydzieliny, która podrażnia śluzówkę w drogach oddechowych i prowokuje odkrztuszanie. Najbardziej kaszel nasila się rano, w pozycji leżącej bowiem wydzielina zalega w sporej ilości w drogach oddechowych, po wstaniu zaś spływa po tylnej ścianie gardła i wywołuje odruch kaszlu
. W przebiegu kaszlu mokrego może pojawiać się również drapanie i podrażnienie gardła z potrzebą ciągłego odkrztuszania gromadzącego się śluzu, a także chrypka, niekiedy możliwe są duszności i bolesność.
Uwaga!
Kaszlu mokrego nie wolno hamować, gdyż spełnia on ważną rolę w oczyszczaniu drzewa oskrzelowego z zalegającej wydzieliny chorobowej.
Jakie są główne przyczyny kaszlu?
Przyczyny kaszlu suchego, to najczęściej:
• Zapalenie dróg oddechowych na tle wirusowym lub alergicznym
• Astma oskrzelowa – która bywa też powiązana z problemami z oddychaniem
• Palenie papierosów
• Przewlekła obturacyjna choroba płuc, czyli POChP
• Zażywanie niektórych leków – suchy kaszel jest tu efektem działań niepożądanych tych produktów leczniczych i ustępuje po zaprzestaniu kuracji lub zmianie leków na inne (jeśli dotyczy leczenia choroby przewlekłej)
• Alergia – różnego typu alergie oddechowe, związane z nadmierną reakcją na np. pyłki roślin, roztocza, kurz, pierze, sierść zwierząt i wiele innych czynników
• Refluks żołądkowy – cofająca się kwaśna treść pokarmowa z żołądka do przełyku, podrażnia śluzówkę układu oddechowego i prowokuje suchy kaszel.
Z przyczyn kaszlu produktywnego można wymienić miedzy innymi:
• Bakteryjne infekcje układu oddechowego – jak np. zapalenie zatok, zapalenie płuc, bakteryjne zapalenie oskrzeli
• Zakażenie grzybicze dróg oddechowych
• Mukowiscydoza
• Przewlekła obturacyjna choroba płuc
Ile czasu może trwać kaszel?
Czas trwania kaszlu ma znacznie i nawet jeśli wydaje nam się, że to zwykłe przeziębienie, nie powinniśmy kaszlu bagatelizować. Szczególnie jeśli symptom ten się przedłuża i zachodzi podejrzenie, że może być podłożem innych dolegliwości.
Ostry kaszel, który utrzymuje się do około dwóch do trzech tygodni jest zazwyczaj rezultatem zakażenia GDO i powinien ustąpić po wyleczeniu i zregenerowaniu się nabłonka dróg oddechowych. Jeśli kaszel trwa dłużej, mówimy wówczas o kaszlu przewlekającym się, natomiast kaszel utrzymujący się dłużej niż osiem tygodni jest objawem przewlekłym, który może świadczyć o współistnieniu poważnych chorób chronicznych dotyczących układu oddechowego, krążenia czy pokarmowego lub innych.
Przyczynami kaszlu przewlekłego może być również: alergia (często sezonowa), długotrwałe narażenie na zanieczyszczenie środowiska, dym, smog, spaliny, środki chemiczne itp., a także palenie papierosów.
Uwaga!
Jeśli kaszel utrzymuje się dłużej niż dwa-trzy tygodnie i, pomimo leczenia, nie obserwujemy poprawy lub jeśli napady kaszlu systematycznie nawracają, należy koniecznie się skonsultować z lekarzem w celu wykonania badań i przeprowadzenia diagnostyki potencjalnie możliwych innych schorzeń, których kaszel może być objawem. Podobnie niepokojącymi objawami może być pojawienie się krwi w wydzielinie oskrzelowej, ogólne osłabienie towarzyszące kaszlowi oraz duszności i problemy z oddychaniem.
Jak leczymy kaszel?
W przypadku
kaszlu ostrego, czyli będącego najczęściej objawem infekcji, istnieje wiele domowych sposobów oraz leków naturalnych, za pomocą których możemy się szybko uporać z tą dokuczliwą przypadłością. Gdy tylko się pojawi, warto jak najszybciej sięgnąć po naturalne środki, które nie tylko zadziałają na sam kaszel, lecz dodatkowo ogólnie wspomogą organizm w walce z chorobą, pobudzą układ odpornościowy i skrócą czas trwania dolegliwości.
Leczenie kaszlu jest ściśle uzależnione od tego, z jakim rodzajem kaszlu mamy do czynienia. Inaczej bowiem postępuje się przy kaszlu suchym, który należy hamować i łagodzić, a inne środki zastosujemy w kaszlu mokrym, który trzeba pobudzać, jednocześnie rozrzedzając wydzielinę i ułatwiając jej ewakuację z dróg oddechowych.
![]()
Kaszel suchy – naturalne metody leczenia
•
Zioła – przy suchym kaszlu wskazane są ciepłe napary z ziela babki lancetowatej, macierzanki, liści podbiału i ślazu dzikiego oraz z kwiatów czarnego bzu. Korzystnie zadziała także wywar z korzenia lukrecji i/lub prawoślazu. Te roślinne surowce łagodzą suchy kaszel, nawilżają i powlekają śluzówkę gardła, hamują ataki kaszlu i działają przeciwzapalnie.
•
Inhalacje parowe – dobrze jest przyrządzić gorące inhalacje z dodatkiem aromatycznych olejków eterycznych, np. olejek lawendowy, sosnowy, z drzewa herbacianego lub rumiankowy. Gorąca para nawilży drogi oddechowe, a substancje zawarte w olejkach zadziałają przeciwdrobnoustrojowo, przeciwzapalnie i przeciwkaszlowo.
•
Bańki – przy suchym, nie ustępującym kaszlu dobrze jest postawić choremu bańki, które są starym, sprawdzonym i skutecznym sposobem na podniesienie odporności i szybszy powrót do zdrowia. Bańki pobudzają układ immunologiczny i wspierają go w walce z wirusami i bakteriami. Uwaga! Baniek nie powinno się stawiać u dzieci poniżej 1 roku życia oraz przy bardzo wysokiej gorączce!
•
Syropy – w różnego rodzaju infekcjach doskonale sprawdza się domowej roboty syrop z cebuli, czosnku i miodu, z dodatkiem soku z cytryny. Łagodzi suchy kaszel, nawilża gardło i istotnie wzmacnia odporność. Można sięgnąć również po syrop sosnowy, z pierwiosnka lekarskiego lub czarnego bzu.
•
Kompot z gruszek – przy suchym kaszlu i podrażnionym gardle dużą ulgę przyniesie picie ciepłego kompotu z gruszek z dodatkiem obranych ze skórki migdałów i niewielką ilością miodu.
•
Leki homeopatyczne – podane już przy pierwszych symptomach choroby, pomogą szybko uporać się z męczącą dolegliwością. Najczęściej polecanymi produktami homeopatycznymi na suchy kaszel jest:
-drosera– wskazana w przebiegu suchego, napadowego i duszącego kaszlu, którego ataki są często prowokowane przez uczucie łaskotania w krtani, z odczuciem jakby w gardle znajdowały się okruchy lub piórko. Gardło jest suche, a głos zachrypnięty. Kaszel może być bolesny i wówczas chory trzyma się za brzuch lub klatkę piersiową w czasie ataku kaszlu. Najbardziej charakterystyczną cechą jest tutaj pogorszenie się dolegliwości w nocy, w pozycji leżącej, w ciepłym łóżku. Dlatego Drosera znalazła zastosowanie szczególnie w uporczywym, uniemożliwiającym spokojny sen, kaszlu nocnym. W ciągu dnia natomiast kaszel dokucza także wtedy, gdy zbyt długo mówimy, śpiewamy lub się śmiejemy.
-spongia tosta– polecana jest na kaszel suchy i drażniący. Jest wskazana szczególnie w napadach duszącego, zatykającego kaszlu, prowadzącego do podrażnienia gardła i krtani. Określany jest najczęściej jako kaszel szczekający, tchawiczy, a jego odgłos może przypominać dźwięk jak przy piłowaniu drewna, a głos jest przy tym zdarty i osłabiony. Chory skarży się na podrażnienie śluzówek górnych dróg oddechowych i uczucie zdartego gardła z towarzyszącym pieczeniem w tchawicy i oskrzelach. Złagodzenie dolegliwości następuje po wypiciu ciepłego napoju lub zjedzeniu ciepłego posiłku, natomiast zimne płyny ewidentnie pogarszają stan chorego. Czasem ataki kaszlu są na tyle intensywne, że powodują duszności.
-
cuprum metalicum – przyniesie ulgę w przypadku napadowego kaszlu przypominającego krztusiec, wynikającego głównie z kurczu oskrzeli. Kaszel powoduje tu duszności, jest suchy, męczący i gwałtowny. Lek ten zalecany jest w przypadku zapalenia oskrzeli, płuc oraz zapalenia krtani, ale również wtedy, jeśli suchy kaszel jest objawem alergii lub astmy oskrzelowej.
Kaszel produktywny – naturalne metody leczenia
•
Zioła – przy kaszlu mokrym dobrze sprawdzi się herbatka z tymianku lub krwawnika, które mają działanie wykrztuśne, przeciwdrobnoustrojowe i rozrzedzające wydzielinę w drogach oddechowych.
•
Inhalacje – podobnie jak w przypadku kaszlu suchego, wdychanie gorącej pary z dodatkiem olejków eterycznych spowoduje znaczne rozrzedzenie zalegającej wydzieliny, ułatwi jej odkrztuszanie i udrożni drogi oddechowe. Do inhalacji można tu wykorzystać np. olejek tymiankowy, eukaliptusowy, czy miętowy.
•
Syropy – w leczeniu kaszlu mokrego polecane są syropy roślinne oparte na bazie tymianku, dziewanny, bluszczu lub babki lancetowatej.
•
Leki homeopatyczne – istnieje szereg różnych specyfików homeopatycznych, skutecznych w mokrym kaszlu. Najważniejsze z nich to:
-antimonium tartaricum – wskazany w kaszlu mokrym, któremu towarzyszy obfita wydzielina śluzowa, zalegająca w drzewie oskrzelowym. Kaszel jest grzechoczący, duszący i głęboki. Pacjent najczęściej jest wyczerpany, osłabiony i blady, a odkrztuszanie sprawia mu spore trudności, ponieważ trudno jest wykrztusić głęboko zalegającą wydzielinę, która jest gęsta i lepka.
-ipeca – to kolejny lek, który przyniesie pomoc w odkrztuszaniu zalegającej wydzieliny. Ipeca jest wskazana w napadach kaszlu, który prowokuje odruchy wymiotne, a czasem nawet doprowadza do obfitych wymiotów o gęstym, śluzowatym charakterze. Głęboko zalegająca wydzielina powoduje napady duszącego kaszlu. Chory najczęściej jest blady i osłabiony, nie ma apetytu i nie chce mu się pić.Jednocześnie warto zawsze pamiętać, że przy każdym rodzaju kaszlu dobrze jest przyjmować regularnie i często duże ilości ciepłych płynów. Pomogą one nawilżyć podrażnione gardło w przebiegu kaszlu suchego oraz rozrzedzić wydzieliną przy kaszlu wilgotnym. Wskazane jest także nawilżanie powietrza w pomieszczeniach, w których przebywamy i śpimy.
